پرسش 1 : كدام گزينه مشتق نيست ؟
1) پرورش
2) كوشش
3) خنده
4) دوچرخه
پرسش 2 : كدام گزينه با بقيه متفاوت است ؟
1) خنده
2) گريه
3) لبه
4) شناسه
نكته 102 : در كلمات مشتق كه از بن مضارع + ه ساخته مي شوند بايد به معني آن ها دقت داشت .
پرسش 1 : كدام گزينه با بقيه متفاوت است ؟
1) گزاره
2) رسانه
3) گيره
4) ماله
پرسش 2 : نسبت كدام گزينه مانند ” خند و خنده “ است ؟
1) دست و دسته
2) كوب و كوبه
3) مال و ماله
4) موي و مويه
نكته 103 : ( بن ماضي + ار ) هم اسم مشتق و صفت مشتق ( صفت فاعلي و مفعولي ) مي سازد .
پرسش 1 : كدام گزينه با بقيه متفاوت است ؟
1) كشتار
2) رفتار
3) خريدار
4) گفتار
پرسش 2 : كدام گزينه با بقيه متفاوت است ؟
1) نمودار
2) پذيرفتار
3) خواستار
4) مردار
نكته 104 : ( بن مضارع + الف ) هم اسم مشتق و هم صفت مشتق مي سازد .
پرسش 1 : كدام گزينه با بقيه متفاوت است ؟
1) چَرا
2) دانا
3) توانا
4) بينا
پرسش 2 : كدام گزينه با بقيه متفاوت است ؟
1) شنوا
2) گويا
3) بويا
4) يارا
نكته 105 : پسوند ” ي “ هم در اسم و هم در صفت به كار مي رود .
پرسش 1 : كدام گزينه با بقيه متفاوت است ؟
1) سياهي
2) نيكي
3) درويشي
4) خوبي
پرسش 2 : كدام گزينه با بقيه متفاوت است ؟
1) تهراني
2) چوبي
3) ديني
4) مردي
نكته 106 : پسوند ” گر“ هم در اسم و هم در بن فعل ( ماضي و مضارع ) به كار مي رود .
پرسش 1 : كدام گزينه با بقيه متفاوت است ؟
1) آهنگر
2) مسگر
3) زرگر
4) توانگر
پرسش 2 : كدام گزينه با بقيه متفاوت است ؟
1) رفتگر
2) كشتگر
3) ريختگر
4) رفوگر
نكته 107 : پسوند ” گري “ هم بر سر اسم و هم بر سر صفت مي آيد .
پرسش 1 : كدام گزينه با بقيه متفاوت است ؟
1) موذي گري
2) وحشي گري
3) ياغي گري
4) سفالگري
پرسش 2 : در كدام گزينه تنها پسوند مورد نظر است و به تنهايي استعمال مي شود ؟
1) لاابالي گري
2) ياغي گري
3) كوزه گري
4) وحشي گري
نكته 108 : پسوند ” يّت “ فقط به كلماتي مي پيوندد كه تكواژ پايه ي آن ها عربي است .
پرسش 1 : كاربرد كدام گزينه درست است ؟
1) منيّت
2) خوبيّت 3) رهبريّت
4) انسانيّت
پرسش 2 : كاربرد كدام واژه درست نيست ؟
1) ارجحيّت
2) آدميّت
3) محبوبيّت
4) دوئيّت
نكته 109 : پسوند ” ه “ گاهي به اسم ، گاهي به صفت و گاهي به بن فعل مي پيوندد .
پرسش 1 : كدام گزينه با بقيه متفاوت است ؟
1) خورده
2) برده
3) نوشته
4) آمده
پرسش 2 : كدام گزينه از تركيب ” صفت + ه “ ساخته شده است ؟
1) دهه
2) زبانه
3) سفيده
4) هزاره
نكته 110 : پسوند ” گار “ هم به بن ماضي و هم به بن مضارع مي پيوندد .
پرسش 1 : كدام گزينه از بن ماضي + گار ساخته نشده است ؟
1) آموزگار
2) پروردگار
3) خواستگار
4) آفريدگار
پرسش 2 : همه ي گزينه ها از بن مضارع + گار ساخته شده است به جز گزينه ي ......
1) آمرزگار
2) سازگار
3) كردگار
4) آموزگار
نكته 111 : ” ستان “ گاهي پسوند است و واژه ي مشتق را مي سازد و گاهي بن فعل ( بن مضارع ) است .
پرسش 1 : كدام گزينه با بقيه متفاوت است ؟
1) گلستان
2) دادستان
3) بوستان
4) لرستان
پرسش 2 : كدام گزينه با بقيه متفاوت است ؟
1) سروستان
2) هنرستان
3) دبيرستان
4) زمستان
نكته 112 : معاني پسوند ” ان “ عبارتند از زمان – مكان – نسبت – فاعلي – جمع
پرسش 1 : پسوند ” ان “ در كدام گزينه مفهوم زمان را نمي رساند .
1) پاييزان
2) بهاران
3) بامدادان
4) گرگان
پرسش 2 : نوع پسوند در همه ي گزينه ها يكسان است به جز گزينه ي ......
1) قبادان
2) بابكان
3) جانان
4) مردان
نكته 113 : ” گاه “ هم به عنوان پسوند زمان و هم پسوند مكان استفاده مي شود .
پرسش 1 : در كدام گزينه پسوند ” گاه “ بيان كننده معني زمان است ؟
1) سحرگاه
2) خوابگاه
3) دانشگاه
4) پالايشگاه
پرسش 2 : نوع پسوند ” گاه “ در كدام گزينه متفاوت است ؟
1) قرارگاه
2) آرامگاه
3) صبحگاه
4) آزمايشگاه
نكته 114 : پسوند ” ك “ به معاني : 1- پسوند تصغير 2- پسوند تحقير 3- پسوند شباهت 4 – پسوند همراهي 5 – پسوند زيبايي و ظرافت 6- پسوند تحبيب كاربرد دارد
پرسش 1 : پسوند ” ك “ در كدام گزينه متفاوت است ؟
1) پشمك
2) عروسك
3) لواشك
4) سنگك
پرسش 2 : كدام گزينه با بقيه متفاوت است ؟
1) طفلك
2) حيوانك
3) مردك
4) يتيمك
نكته 115 : ” آگين “ و ” گين “ معني همراهي را مي رسانند و صفت مشتق مي سازند .
پرسش 1 : ساختمان كدام واژه با بقيه متفاوت است ؟
1) خشمگين
2) سهمگين
3) سنگين
4) غمگين
پرسش 2 : در كدام گزينه پسوند ” آگين “ نيامده است ؟
1) خشم آگين
2) زهرآگين
3) عطر آگين
4) شرمگين
نكته 116 : ”مند – اومند “ پسوند همراهي هستند و واژه ي مشتق را مي سازند .
پرسش 1 : تعداد تكواژ ها در كدام گزينه متفاوت است ؟
1) ارزشمند
2) ثروتمند
3) ارجمند
4) بهره مند
پرسش 2 : نوع پسوند در كدام گزينه با بقيه متفاوت است ؟
1) تنومند
2) هنرمند
3) علاقه مند
4) ثروتمند
نكته 117 : ” ور “ و ” اور “ بيان كننده ي معني همراهي هستند .
پرسش 1 : در همه ي گزينه ها پسوند ” ور “ واژه ي مشتق ساخته است به جز گزينه ي شماره ي ....
1) هنرور
2) سخنور
3) مزدور
4) نامور
پرسش 2 : كدام گزينه با بقيه متفاوت است ؟
1) بارور
2) رنجور
3) پيشه ور
4) پيله ور
نكته 118 : ” ي “ ، ” ان “ ، ”انه “ ، ” اني “ ، ”چي“ ، گان – گانه – ه – ين و ينه گاهي معني نسبت را مي رسانند .
پرسش 1 : كدام گزينه از نظر ساخت با بقيه متفاوت است ؟
1) عرفاني
2) نوراني
3) روحاني
4) جسماني
پرسش 2 : ساختمان كدام واژه با ساير واژه ها تفاوت دارد ؟
1) حيواني
2) شاهاني
3) باراني
4) عرفاني
نكته 119 : ” دان “ گاهي پسوند و گاهي بن فعل ( بن مضارع ) مي باشد .
پرسش 1 : كدام واژه مشتق نيست ؟
1) نمكدان
2) گلدان
3) كاردان
4) سرمه دان
پرسش 2 : كدام گزينه با بقيه متفاوت است ؟
1) سخن دان
2) قلمدان
3) چينه دان
4) شمعدان
نكته 120 : پيشوند ” نا “ از وندها يي است كه صفت مشتق را مي سازد .
پرسش 1 : كدام گزينه با بقيه متفاوت است ؟
1) نامرد
2) ناشكر
3) نا اميد
4) نادرست
پرسش 2 : كدام گزينه از تركيب ” نا+ بن فعل “ ساخته نشده است ؟
1) نافرمان
2) ناتوان
3) نادان
4) نارس
نكته 121 : كلمات مركب كلماتي هستند كه از دو يا چند تكواژ آزاد يا مستقل ساخته شده اند .
پرسش 1 : كدام واژه ي مركب با بقيه متفاوت است ؟
1) مهمان سرا
2) لاك پشت
3) رهاورد
4) كتابخانه
پرسش 2 : ساختمان كدام واژه ي مركب از ” اسم + بن مضارع “ نيست ؟
1) گِل گير
2) خط كش
3) دست برد
4) مدادتراش
نكته 122 : واژه هايي كه ويژگي هاي كلمات مشتق و مركب را با هم داشته باشند ” مشتق – مركب “ هستند .
پرسش 1 : ساختمان كدام واژه با بقيه متفاوت است ؟
1) جست و جو
2) زدوخورد
3) پخت و پز
4) رُفت و روب
پرسش 2 : كدام واژه ي ” مشتق – مركب “ از تركيب ” بن مضارع + وند + بن ماضي “ ساخته شده است ؟
1) بند و بست
2) خريد وفروش
3) گفت وگو
4) شست وشو
نكته 123 : واژه هاي مشتق – مركب گاهي از ” وند + صفت مركب “ و گاهي از ” صفت مركب + وند “ ساخته مي شوند .
پرسش 1 : ساختمان كدام واژه از ” وند + صفت مركب “ ساخته شده است ؟
1) ناجوان مرد
2) كارآموزي
3) خود خواهي
4) كارشناسي
پرسش 2 : ساختمان كدام واژه از ” وند + صفت مركب “ نيست ؟
1) ناخود آگاه
2) ناخوشايند
3) ناجوانمرد
4) اشتي كنان
نكته 124 : واژه هاي ” مشتق – مركب “ گاهي از تركيب ” اسم + بن فعل + وند “ ساخته مي شوند .
پرسش 1 : كدام گزينه از تركيب ” اسم + بن فعل + وند “ ساخته نشده است ؟
1) اسم نويسي
2) دست بوسي
3) سربازگيري
4) دانشجويي
پرسش 2 : كدام گزينه از تركيب ” اسم + بن فعل + وند “ ساخته نشده است ؟
1) حنابندان
2) عروس كشان
3) عقد كنان
4) دانش پژوه
نكته 125 : واژه هاي ” مشتق – مركب “ گاهي از تركيب ” صفت + اسم + وند “ و گاهي از تركيب ” اسم مشتق + اسم “ ساخته مي شوند.
پرسش 1 : كدام واژه ي مشتق – مركب از تركيب ” اسم مشتق + اسم “ ساخته شده است ؟
1) دانشسرا
2) دانش پژوه
3) دانش آموز
4) ورزشگاه
پرسش 2 : كدام واژه ي ” مشتق – مركب “ از تركيب صفت + اسم + وند ساخته نشده است ؟
1) هزار توماني
2) دو بيتي
3) دانش آموزي
4) هيچ كاره
نكته 126 : واژه هاي ” مشتق – مركب “ گاهي از تركيب ” اسم + وند + بن فعل “ و گاهي از تركيب ” اسم + وند + اسم “ ساخته مي شوند.
پرسش 1 : ساختمان كدام واژه از تركيب ” اسم + وند + بن فعل “ نيست ؟
1) خدانشناس
2) زبان نفهم
3) حقوق بگير
4) قلم به دست
پرسش 2 : ساختمان كدام واژه ي ” مشتق – مركب “ از تركيب ” اسم + وند + اسم “ ساخته نشده است
1) دوشادوش
2) سه پايه
3) تخت خواب
4) دست به دست
نكته 127 : در شناخت ” اسم مشتق – مركب “ و ” صفت مشتق – مركب “ بايد دقت داشته باشيم .
پرسش 1 : در كدام گزينه صفت مشتق – مركب نيامده است ؟
1) ايراني نژاد
2) دادوبيداد
3) حمايت كننده
4) هيچ كاره
پرسش 2 : كدام گزينه اسم ” مشتق – مركب “ نيست ؟
1) ده ساله
2) گفت و گوي
3) تكاپو
4) كشت وكشتار
نكته 128 : در واژه هاي غير ساده ( مشتق ، مركب و مشتق – مركب ) هيچ تكواژي نمي تواند در ميان اجزاي تشكيل دهنده ي واژه قرار گيرد .
پرسش 1 : كدام گزينه بيش از يك واژه است ؟
1) خوش نويس
2) كتابخانه
3) دوپهلو
4) گل ِبنفشه
پرسش 2 : اگر بتوان در ميان دو تكواژ ، تگواژ ديگري قرار داد ، اين امر نشان ميدهد كه .....
1) تكواژ ها از هم جدا هستند
2) آن ها را بايد يك تكواژ دانست
3) تكواژ ها به هم وابسته هستند
4) بايد آن ها را با هم تلفظ كرد
نكته 129 : در ساختمان واژ ه هاي مركب بايد به اجزاي تشكيل دهنده ( نوع تكواژ ) بسيار دقت داشته باسيم .
پرسش 1 : ساختمان تشكيل دهنده ي كدام اسم مركب با بقيه متفاوت است ؟
1) خون بها
2) گردن بند
3) هنر پيشه
4) هواپيما
پرسش 2 : اجزاي تشكيل كدام اسم مركب با بقيه تفاوت دارد ؟
1) خود آموز
2) خود نويس
3) خود تراش
4) دوربين
نكته 130 : جمله يك يا چند كلمه است كه منظور و مقصود گوينده يا نويسنده را براي شنونده يا خواننده بيان مي كند .
پرسش 1 : اگر بخواهيم از كلمات ” شخصيّت ، رفتار ، هركس ، اوست و بيانگر “ جمله اي درست كنيم كدام كلمه براي شروع آن جمله مناسب تر است ؟
1) شخصيّت
2) رفتار
3) بيانگر
4) هركس
پرسش 2 : اگر از كلمات ” باش، تا ، كوشا ، شوي، پيروز“ جمله ي كاملي بسازيم كه از نظر دستوري صحيح باشد ، نخستين كلمه ي آن عبارت كدام است ؟
1) باش
2) كوشا
3) پيروز
4) شوي
نكته 131 : گاهي عواطف و احساسات خود را به وسيله ي كلمه هايي خاص بيان مي كنيم كه آن ها را در اصطلاح دستوري ” صوت يا شبه جمله “ مي ناميم مثل : دريغ ، آفرين ، آه و....
پرسش 1 : در بيت : ” قضا گفت گير و قدر گفت ده
فلك گفت احسنت و مه گفت زه “
چند شبه جمله آمده است ؟
1) 4
2) 3
3) 2
4) 1
پرسش 2 : بيت ” اي دريغا ! اي دريغا ! اي دريغ! كانچنان ماهي نهان شد زير ميغ “ چند جمله و جند شبه جمله دارد ؟
1) 3- 3
2) 4-3
3) 4-2
4) 3 – 2
نكته 132 : گاهي با استفاده از حروفهاي نشانه ، در اول يا آخر نام و عنوان كسي يا چيزي ، منظور خود را بيان مي كنيم كه اصطلاحا آن را” منادا “ مي گويند مثل سعديا ، ايا ملك ايران و.....
پرسش 1 : در بيت : ”گويند روي سرخ تو سعدي كه زرد كرد
اكسير عشق برمسم افتاد و زر شدم“
منادا كدام واژه است ؟
1) روي
2) سرخ
3) سعدي
4) ند در گويند
پرسش 2 : در مصراع ” دعاي ما نثارتان ، دلاوران عصر ما “ منادا كدام است ؟
1) دعا
2) عصر
3) دلاوران
4) ما
نكته 133 : روش شمارش تعداد جمله هاي موجود در يك عبارت نثر يا شعر :
1- فعل هاي موجود و ذكر شده را مي شماريم
2- فعل هاي محذوف را نيز به آنها اضافه مي كنيم
3- هر حرف ندا و منادا را بر روي هم يك جمله در نظر مي گيريم
4- هر صوت را هم يك جمله به حساب مي آوريم
پرسش 1 : بيت :” هركسي را نتوان گفت كه صاحب نظر است
عشق بازي دگر و نفس پرستي دگر است “
داراي چند جمله است ؟
1) يك
2) دو
3) سه
4) چهار
پرسش 2 : عبارت ” تلميذ بي ارادت عاشق بي زر است و رونده ي بي معرفت مرغ بي پر و عالم بي عمل درخت بي بر و زاهد بي علم خانه ي بي در “ چند جمله دارد ؟
1) هشت
2) شش
3) چهار
4) دو
نكته 134 : هر جمله از دو قسمت تشكيل شده است :
1- نهاد ( =صاحب خبر )
2- گزاره ( = خبر )
پرسش 1 : در مصراع ” شماريت با من ببايد گرفت “ نهاد كدام است ؟
1) ت در شماريت
2) من
3) گفت
4) شمار گرفت
پرسش 2 : در مصراع ” برآتش يكي را ببايد گذشت “ نهاد كدام است ؟
1) آتش
2) تو
3) گذشت
4) ببايد گذشت
نكته 135 : نهاد ( صاحب خبر ) بر دو گونه است :
1- نهاد جدا ( = اختياري )
2- نهاد پيوسته ( = اجباري )
پرسش 1 : تعريف داده شده ، كدام پاسخ است ؟ ” گروه اسمي است كه معمولا در ابتداي جمله مي آيد و مي توان آن را حذف كرد “
1) نهاد اجباري
2) نهاد اختياري
3) نهاد واقعي
4) نهاد ساده
پرسش 2 : فقط گزينه ي .....نهاد اختياري ندارد .
1) سخت كوشان از هيچ مشكلي نمي هراسند
2) من درس هايم را با دقت مي خوانم
3) راز موجودات جهان را از كه بپرسم ؟
4) هم كلاسي هاي ما ، دوستان فرداي ما هستند
نكته 136 : نهاد اجباري يا واقعي همان شناسه است كه شخص و شمار را تعيين مي كند و قابل حذف نيست .
پرسش 1 : در سوم شخص مفرد فعل هاي Æماضي به جز ماضي .....شناسه ي ( َ د ) محذوف است .
1) ماضي التزامي
2) ماضي نقلي
3) ماضي بعيد
4) ماضي مستمر
پرسش 2 : در كدام مورد از موارد زير نهاد اختياري و نهاد اجباري بايد با هم مطابقت داشته باشند ؟
1) براي احترام
2) براي برخي از اسم هاي مبهم
3) براي نهاد غير جاندار
4) براي نهاد مفرد
نكته 137 : جمله ها از نظر ساختمان دو نوع است :
1- جمله ي ساده : جمله اي كه يك فعل دارد
2- جمله ي مركب : دو يا چند جمله ي ساده كه مفهومي كامل را برسانند .
پرسش 1 : هريك از گزينه هاي زير به جز گزينه ي .....يك جمله ي ساده ناقص است .
1) تو را آتش عشق اگر پر بسوخت
2) هرآن كو مردمان را خوار دارد
3) سخن كاو از سر انديشه نايد
4) بهين كاري است نام وننگ جستن
پرسش 2 : كدام بيت ، يك جمله ي مركب است ؟
1) آن پر از لاله هاي رنگارنگ
وين پر از ميوه هاي گوناگون
2) باد درسايه درختانش
گسترانيده فرش بوقلمون
3) گل را اثر روي تو گلپوش كند
جان را سخن خوب تو مدهوش كند
4) آتش كه شراب وصل تو نوش كند
از لطف تو سوختن فراموش كند
نكته 138 : جمله ساده بر دو نوع است :
1- جمله ي ساده ي مستقل ( كامل ) كه داراي مفهومي كامل و تمام باشد
2- جمله ساده ي ناقص : مفهومي را بطور كامل بيان نكند و نياز به جمله ي ديگري داشته باشد.
پرسش 1 : كدام بيت فقط يك جمله ي ساده مستقل است ؟
1) خود نه زبان در دهان عارف مدهوش
حمد وثنا مي كند كه موي بر اعضا
2) حاجت موري به علم غيب بداند
در بن چاهي به زير صخره صمّا
3) سعدي از آنجا كه فهم اوست سخن گفت
ور نه كمال تو وهم كي رسد آنجا ؟
4) قسمت خود مي خورند منعم و درويش
روزي خود مي برند پشه و عنقا
پرسش 2 : كدام مصراع يك جمله ي ساده ي كامل است ؟
1) برآن كس كه صاحب بصر است
2) هيچ كاري گرچه صائب ! بي تامل خوب نيست
3) هر نسيمي كه به من بوي خراسان آرد
4) نه بزرگي به مادر و پدر است
نكته 139 : جمله مركب معمولا از يك جمله ي” هسته (پايه )“ و يك يا چند جمله ي ” وابسته ( پيرو ) “ تشكيل مي شود .
پرسش 1 : در ساختمان جمله هاي مركب كدام پيوند وابسته ساز كاربرد بيش تري دارد و گاه وجود آن اختياري است ؟
1) كه
2) تا
3) چون كه
4) اگر
پرسش 2 : جمله ي وابسته ( پيرو ) در كدام گزينه داراي فعل اسنادي است ؟
1) نه اين ريسمان مي برد با منش
كه احسان كمندي است در گردنش
2) برآمد ز سوداي من سرخ روي
كزين جنس بيهوده ديگر مگوي
3) چونكه تا اقصاي هندستان رسيد
در بيابان طوطي چندي بديد
4) سينه خواهم شرحه شرحه از فراق
تا بگويم شرح درد اشتياق
نكته 140 : جمله هاي ساده به سه دسته تقسيم مي شوند :
1- جمله ي دو جزئي
2- جمله ي سه جزئي
3- جمله ي چهار جزئي
پرسش 1 : اگر تنها اجزاي اصلي جمله را در نظر بگيريم جمله ي ساده حداقل ....جزء و حداكثر .....جزء دارد
1) دو-سه
2) يك – دو
3) دو – چهار
4) يك – چهار
پرسش 2 : تعداد اجزاي جمله را كدام ركن تعيين مي كند ؟
1) نهاد
2) فعل
3) شناسه
4) مفعول
نكته 141 : جمله ي دو جزئي :( نهاد + فعل ناگذر ) در اين جملـه ها جايـگاه نهــاد از آنِ ” گروه اسمـي “ و جايـگاه گـزاره از آن ِ ” گروه فعلي “ ناگذر است .
پرسش 1 :
در كدام گزينه يك جمله ي دو جزئي با فعل ” ناگذر “ مشاهده مي شود ؟
1) مشركان بت ها را مي پرستيدند
2) رضا كتاب جغرافي خوانده است
3) آن ها مرا مي شناسند
4) دوستان ما خواهند آمد
پرسش 2 : بيت :” همانگه يكايك ز درگاه شاه
برآمد خروشيدن دادخواه “ جمله ي چند جزئي است ؟
1)سه جزئي گذرا به مفعول
2) سه جزئي گذرا به متمم
3) دو جزئي
4) چهار جزئي گذرا به مفعول و متمم
نكته 142 : فعل هاي ناگذرا ( = لازم ) قطعا جمله ي دو جزئي را مي سازند .
پرسش 1 : فعل كدام يك از مصدرها ، جمله ي دو جزئي مي سازد ؟
1) كاشتن
2) وزيدن
3) دوختن
4) چشيدن
پرسش 2 : در عبارت : ” دور او چرخي زد . چانه ي تم را گرفت . دهانش را باز كرد . دندان هايش را نگاه كرد . آرنجش را تا كرد و باز كرد تا عضلاتش را ببيند . چنـد فعـل ناگذرا ( لازم ) و چند فعـل گذرا ( متعدي) وجود دارد ؟
1) 2- 5
2) 1 – 6
3) 3 –3
4) 2 – 4
نكته 143 : براي شناخت فعل ناگذر به دلخواه نهادي را اختيار كنيد اگر مفهوم فعل با نهاد كامل بود و شنونده سوالي در ذهنش مطرح نشد آن فعل ناگذر( لازم ) است .
پرسش 1 : كدام يك از افعال زير ناگذر است ؟
1) لرزيد
2) افكند
3) انداخت
4) بخشيد
پرسش 2 : در كدام مصراع همه فعل ها ناگذر است ؟
1) گفت : بر من تيغ افراشتي
2) از چه افكندي مرا بگذاشتي
3) شنيدم در عدم پروانه مي گفت
4) اوفتاد و مرد و بگسستش نفس
نكته 144 : جمله هاي سه جزئي : فعل اين جمله ها گذرا است و به همين دليل در بخش گزاره آن ها علاوه بر فعل يك جزء لازم ديگز نيز مي آيد .
پرسش 1 : جمله هاي سه جزئي با توجه به فعل چند نوع اند ؟
1) دو نوع
2) سه نوع
3) يك نوع
4) چها رنوع
پرسش 2 : كدام جمله ، سه جزئي نيست ؟
1) جامعه ي با فرهنگ ، سعادتمند مي شود
2) هيچ چيز بالاتر از حقيقت نيست
3) غزل مولانا لطيف و پرشور است
4) مادر كودك را آرام گردانيد
نكته 145 : جمله هاي سه جزئي با مفعول : نهاد + مفعول + فعل گذرا به مفعول
پرسش 1 : در همه ي گزينه ها به جز گزينه ي .....جمله ي سه جزئي با مفعول آمده است
1) سخت كوشان پاداش هاي نيك مي گيرند
2) زبان فارسي را دوست داريم
3) مردان خدا پرده پندار دريدند
4) شيخ ابو سعيد در نيشابور به محله اي فرو مي شد
پرسش 2 : كدام گزينه يك جمله ي سه جزئي با مفعول است ؟
1) باران هوا را سرد گردانيد
2) ايران به دانشمندان خود مي نازد
3) مادر كودك را غذا داد
4) پرچم علم ودانش را برافرازيم
نكته 146 : مفعول : گروه اسمي است كه پس از آن نشانه ي ” را“ باشد يا بتوانيم اين نشانه را پس از آن بياوريم و ساده ترين راه يافتن مفعول مطرح كردن سوال زير است
چه كسي را, چه چيزي را + فعل جمله =====> مفعول
پرسش 1 : در بيت زير چند مفعول آمده است ؟
” بگفت آنجا به صنعت در چه كوشند ؟
بگفت انده خرند و جان فروشند “
1) چهار
2) سه
3) دو
4) يك
پرسش 2 : در بخش پاسخي :” در كارها روزانه چه كسي را بر خود حاضر و ناظر مي گيري ؟ خدارا “ همه ي اجزاي جمله محذوف است به جز ....
1) نهاد
2) مفعول
3) فعل
4) متمم
نكته 147 : گاه ضماير پيوسته ( = متصل ) نقش مفعول مي گيرند .
پرسش 1 : نقش ضمير ”ش “ در كدام گزينه متفاوت است ؟
1) هر چه خواهي در سوادش رنج برد
2) تيغ صرصر خواهدش حالي سترد
3) كي به لوح ريگ باقي ماندش
4) تا كسي ديگر پس از تو خواندش
پرسش 2 : ضمير ” ت “ در بيت زير وابسته به كدام كلمه است ؟
بكوبمت ز آن گونه امروز يال
كزين پس نبيند تو را زنده زال
1) فعل
2) متمم
3) مفعول
4) قيد
نكته 148 : گاه ضماير متصل در جاي اصلي خود به كار نمي روند .
پرسش 1 : در كدام گزينه ضمير متصل در جاي اصلي خود آمده است ؟
1) تا چشم بشر نبيندت رو ي
2) گفت آگه نيستي از سردر افتادت كلاه
3) هماوردت آمد مشو باز جاي
4) بكوبمت زآن گونه امروز يال
پرسش 2 : ضمير متصل ” ش “ در بيت زير وابسته به كدام كلمه است ؟
” دل هر ذره را كه بشكافي
آفتابيش در ميان بيني “
1) ميان
2) آفتاب
3) دل
4) ذره
نكته 149 : در بسياري از موارد در نقش مفعول نشانه ي ” را “ ذكر نمي شود ولي در معني مي توان آن را آورد .
پرسش 1 : نقش دستوري : ” كشته “ در عبارت : ” نه كشته اي بر جاي نهاده و نه خسته اي به شهر خود باز گشته اند “ چيست ؟
1) متمم
2) نهاد
3) مفعول
4) بدل
پرسش 2 : در بيت :
ديدمش خرم و خندان قدح باده به دست
واندر آن آينه صدگونه تماشا مي كرد
به ترتيب ” ش “ و ” آن آينه“ چه نقشي دارند .
1) مفعول –متمم
2) هردو متمم
3) هردو مفعول
4) متمم –مفعول
نكته 150 : جمله سه جزئي با متمم : نهاد + متمم + فعل گذرا به متمم
پرسش 1 : در جمله ي سه جزئي با متمم ، متمم اجباري كدام گروه است ؟
1) گروه مسندي
2) گروه فاعلي
3) گروه اسمي
4) گروه حرف اضافه
پرسش 2 : نمودار جمله ي ” هر انسان آزاده ي ايراني از ديرباز آزادگي را از جان و دل مي ستايد “ كدام است ؟
1) جمله چهار جزئي با مفعول و متمم
2) سه جزئي گذرا به متمم
3) سه جزئي گذرا به مفعول
4) چهار جزئي گذرا به مفعول و متمم
نكته 151 : متمّم : گروه اسمي است كه پس از حرف اضافه مي آيد . حروف اضافه مهم عبارتند از : به – براي – از – با – بي – در – درباره ي و ...
پرسش 1 : نوع جمله ي :” ادبيات غنايي با زباني نرم و لطيف با استفاده از معاني عميق و باريك به بيان احساسات شخصي انسان مي پردازد “ كدام است ؟
1) چهار جزئي گذرا به متمم
2) سه جزئي گذرا به متمم
3) سه جزئي گذرا به مسند
4) چهار جزئي گذرا به متمم و مسند
پرسش 2 : كاربرد حرف اضافه ” با“ با كدام مصدر صحيح است ؟
1) ترسيدن
2) انديشيدن
3) جنگيدن
4) چسبيدن
نكته 152 : فعل هائي كه متمم اجباري نياز دارند حرف اضافه ي اختصاصي دارند اما فعل هايي كه به متمم اجباري نياز ندارند داراي حرف اضافه ي اختصاصي نيستند .
پرسش 1 : ” م“ در مصراع ” دستم نداد قوت رفتن به پيش دوست “ داراي چه نقشي است ؟
1) مضاف اليه
2) بدل
3) متمم
4) مسند
پرسش 2 : ” ت“ در بيت : ” هم اكنون تورا اي نبرده سوار پياده بياموزمت كارزار “ داراي چه نقشي است ؟
1) متمم
2) مفعول
3) مضاف اليه
4) بدل
نكته 153 : جمله ي سه جزئي با مسند :
نهاد + مسند + فعل اسنادي
پرسش 1 : نمودار جمله ي ” ارائه ي روش هاي مطلوب به منظور هماهنگ كردن خدمات و فعاليت هاي كتابخانه هاي كشور جهت تسهيل مبادله ي اطلاعات امري است ضروري “ كدام است ؟
1) سه جزئي گذرا به مسند
2) سه جزئي گذرا به متمم
3) سه جزئي گذرا به مسند
4) چهار جزئي گذرا به متمم و مسند
پرسش 2 : كدام جمله سه جزئي با مسند نيست ؟
1) نهان گشت آيين فرزانگان
2) سوي لشكر آفريدون شدند
3) سراسر همه دشت بريان شدند
4) نخوت باد دي و شوكت خار آخر شد
نكته 154 : هر جمله اي كه فعل آن اسنادي ( = ربطي ) باشد قطعا جمله ي سه جزئي با مسند است .
پرسش 1 : فعل كدام مصراع اسنادي است ؟
1) خشك آمد كشتگاه من
2) با غبان و رهگذاري نيست
3) دولت فقر خدايا به من ارزاني دار
4) دل من گرفته زين جا
پرسش 2 : ” دوش “ در كدام گزينه مسند است ؟
1) دوش ديدم كه ملائك در ميخانه زدند
2) دوش با من گفت پنهان كارداني تيز هوش
3) سري در كارهم آريم دوش بار هم باشيم
4) مشكل خويش بر پير مغان بردم دوش
نكته 155 : در فارسي امروز دو فعل ” بودن و شدن “ و هم معني هاي ” شدن “ مثل ” گشتن و گرديدن “ و ديگر مشتق هاي آن ها مانند ” است ، هست ، مي باشد ، مي شود “ فعل اسنادي هستند و جمله ي سه جزئي با مسند را مي سازند .
پرسش 1 : مصراع دوم : ” عشق او باز اندر آوردم به بند
كوشش بسيار نامد سودمند
جمله ي چند جزئي است ؟
1) دو جزئي
2) سه جزئي با مسند
3) سه جزئي با مفعول
4) چهارجزئي با مفعول و مسند
پرسش 2 : تعداد اجزاي جملات در كدام گزينه با بقيه متفاوت است ؟
1) رستم از جادوي زال تندرست گشته است
2) اهل محل به او پهلوان مي گويند
3) حافظ خود را رند مي خواند
4) مرا خواند بايد جهان آفرين
نكته 156 : ساده ترين راه يافتن ” مسند “ مطرح كردن سوال زير است :
چه جور ؟ + فعل اسنادي =====> مسند
پرسش 1 : در مصراع : ” گشت غمناك دل و جان عقاب “ كدام پاسخ مسند است ؟
1) دل
2) دل و جان
3) عقاب
4) غمناك
پرسش 2 : در بيت :” كودكان افسانه ها مي آورند
درج در افسانه شان بس سرّوپند “
نقش دستوري كدام كلمه مسند است ؟
1) كودكان
2) سرّ
3) درج
4) پند
نكته 157 : در پاره اي از جمله هاي سه جزئي با مسند به جاي مسند ، متمم مي آيد .
پرسش 1 : در كدام گزينه به جاي مسند ، متمم نيامده است ؟
1) چو عاجز گشت خسرو در جوابش
2) فلاني از ساكنان اين محل است
3) اين پارچه از ابريشم است
4) پرويز در حال نوشتن بود
پرسش 2 : در كدام جمله به جاي مسند ، متمم آمده است ؟
1) چنگيز از ريختن خون بي گناهان سير نشد
2) كمال است در نفس انسان سخن
3) غالبا در سلوك با خلق ساده ، فروتن و شكيبا بود
4) ايشان از دوستان شما بودند
نكته 158 : افعال خانواده ي ” شدن “ چنانچه در معنـي رفتن به كار روند فعـل اسنادي نيستند و جمله ي سـه جزئي با مسند را نمي سازند .
پرسش 1 : در كدام گزينه مسند وجود ندارد .
1) هر كسي از ظن خود شد يار من
2) چو پيش پدر شد سياووش پاك
3) من به هر جمعيتي نالان شدم
4) جفت بد حالان و خوش حالان شدم
پرسش 2 : در هيچ گزينه اي جمله ي سه جزئي با مسند نيامده است مگر گزينه ي ...
1) چندي به پاي رفتم وچندي به سر شدم
2) به نزديك استاد امام شو
3) جواني ام به سمند شتاب مي شد
4) هنر خوار شد جادوي ارجمند
نكته 159 : چنانچه افعال خانواده ي ” است “ در معني وجود داشتن و موجود بودن به كار روند فعل اسنادي نيستند ضمنا اگر ” گشتن و گرديدن “ در معنايي غير از شدن به كار روند فعل اسنادي به حساب نمي آيند .
پرسش 1 : در كدام گزينه ” است “ فعل اسنادي نيست ؟
1) جامه اش شولاي عرياني است
2) باغ بي برگي روز و شب تنهاست
3) باغبان و رهگذاري نيست
4) بوي خوش اين نسيم از شكن زلف اوست
پرسش 2 : در كدام گزينه ” نيست “ فعل اسنادي به شمار مي آيد ؟
1) مر زبان را مشتري جز گوش نيست
2) بگفتا جان فروشي در ادب نيست
3) بگفت از عشق بازان اين عجب نيست
4) بگفت اين دل تواند كرد ، دل نيست
نكته 160 : جمله هاي چهار جزئي جمله هايي هستند كه فعل آن ها گذراست و در بخش گزاره آن ها علاوه بر فعل دو جزء لازم ديگر نيز مي آيد .
پرسش 1 : جمله هاي چهارجزئي چند نوع اند ؟
1) دو نوع
2) سه نوع
3) چهار نوع
4) يك نوع
پرسش 2 : نوع جمله ي ” انقلاب اسلامي ايران فصلي تازه در شرايط سياسي ، اجتماعي و فرهنگي جامعه ي ما گشود “ كدام است ؟
1) سه جزئي گذرا به مفعول
2) سه جزئي گذرا به متمم
3) چها جزئي گذرا به مفعول و متمم
4) چهار جزئي گذرا به مفعول و مسند
نكته 161 : جمله ي چهار جزئي با مفعول و متمم : نهاد + مفعول + متمم + فعل
پرسش 1 : كدام يك از فعل هاي زير علاوه بر مفعول نياز به متمم دارد ؟
1) خراشيدن
2) جويدن
3) ستودن
4) چسباندن
پرسش 2 : ترتيب اجزاي جمله در كدام گزينه نادرست است ؟
1) گرسيوز توطئه ي افراسياب را به سياوش باز مي گويد
2) فردوسي شايستگي هاي ما را به ما مي شناساند
3) گل هاي رنگارنگ جلوه ي بي مانندي را به شهر مي دادند
4) پرستار به كودك شير را داد
نكته 162 : جمله ي چهار جزئي با مفعول و مسند ( نهاد+ مفعول + مسند + فعل ) در حقيقت صورت ديگري از جمله هاي سه جزئي نوع سوم ( با مسند ) است با اين تفاوت كه فعل آن ها علاوه بر مسند به مفعول نيز نياز دارد .
پرسش 1 : در كدام گزينه جمله ي چهار جزئي با مفعول و مسند مشاهده نمي شود ؟
1) زشت بايد ديد و انگاريد خوب
2) از آن پس كه خواند مرا شهريار
3) الهي روامدار كه پنهان ما از پيداي ما ناستوده تر باشد
4) زهر بايد خورد و انگاريد قند
پرسش 2 : نهاد كدام جمله در صورت افزودن تكواژ سببي ” ان “ به فعل آن ، نقش مفعولي پيدا مي كند؟
1) هوا سرد شد
2) من او را شناختم
3) من او را ديدم
4) هوا سرد گرديد
نكته 163 : بايد بدانيم فعل هايي كه جمله هاي چهار جزئي با مفعول و مسند را مي سازند فعل اسنادي نيستند .
پرسش 1 : با توجه به جمله ي ” حافظ خود را رند مي داند “ كدام گزينه در باره ي ” رند “ درست است ؟
1) مسند
2) مفعول
3) جزء فعل
4) قيد
پرسش 2 : سهراب در بيت : ” چو خندان شد و چهره شاداب كرد و را نام تهمينه سهراب كرد “ چه نقشي دارد ؟
1) مسند
2) بدل
3) نهاد
4) مفعول
نكته 164 : بايد بدانيم كه در جمله هاي چهار جزئي با مفعول و مسند ، ” مفعول و مسند “ يك چيز است مثلا زمانيكه مـي گـوييم ” همـسايه ي مـا پـسرش را علـي صدا مي زند “ پسر و علي يك چيز است .
پرسش 1 : در بيت ” كسي كاو را تو ليلي كرده اي نام نه آن ليلي است كز من برده آرام كدام گزينه نادرست است ؟
1) او = مفعول
2) تو = نهاد
3 ) ليلي در مصراع اول مسند و در مصراع دوم مفعول
4) من = متمم
پرسش 2 : در كدام گزينه جمله ي چهار جزئي با مفعول و مسند وجود ندارد ؟
1) مولانا تواضع و خاك نهادي را خلق رسول خدا مي داند
2) درويـشي را دوست داشت و آن را مـــرادف بـي نيازي مي شمرد
3) دريافت مخارج روزانه را زايد مي شمرد
4) اين بشاشت وي به خاطر فقر اختياري اش بود
نكته 165 : عمده ي فعل هايي كه جمله هاي چهار جزئي با مفعول و مسند را مي سازند عبارتند از :
” ناميدن “ و فعل هاي هم معني آن ” شمردن “ و فعل هاي معني ” آن “ ” پنداشتن “ و فعل هاي هم معني آن
پرسش 1 : در بيت :” سر نشتر عشق بر رگ روح زدند يك قطره از آن چكيد ونامش دل شد واژه ي دل داراي چه نقشي است ؟
1) مفعول
2) مسند
3) متمم
4) بدل
پرسش 2 : در جمله ي ” ازاين رو نوبه نو بر آن گوهرها آويختند و درفش كاويانش خواندند “ كدام گزينه نادرست است ؟
1) درفش = مفعول
2) آن = متمم
3) نو به نو = قيد
4) ش در كاويانش = مفعول
نكته 166 : جمله ي چهار جزئي دو مفعولي :
نهاد + مفعول اول + مفعول دوم + فعل
پرسش 1 : كدام گزينه جمله ي چهار جزئي دو مفعولي است ؟
1) باران هواراسردگردانيد
2) گنه كرده را زود رسوا كند
3) مادر كودك را غذا داد
4) تهمينه پسرش را سهراب ناميد
پرسش 2 : جمله ي ” چشم ما را ضياي خود ده “ چند جزئي است ؟
1) چهارجزئي دو مفعولي
2) چهارجزئي با مفعول و مسند
3) چهارجزئي با مفعول و متمم
4) سه جزئي با مفعول
نكته 167 : در جمله هاي چهار جزئي با مفعول و مسند اگر به جاي نشانه ي مفعول ، حرف اضافه بيايد جمله ي چهار جزئي با متمم و مسند ساخته مي شود .
پرسش 1 : جمله ي ” مردم به ابوعلي سينا شيخ الرئيس مي گفتند “ چند جزئي است ؟
1) سه جزئي با متمم
2) چهارجزئي با متمم و مسند
3) چهارجزئي با مفعول ومسند
4) چهارجزئي دومفعولي
پرسش 2 : كدام گزينه جمله ي چهار جزئي با متمم و مسند نيست ؟
1) اهل محل به او پهلوان مي گفتند
2) مردم ايران به حافظ لسان الغيب مي گفتند
3) بوي گلم چنان مست كرد
4) به آن كوچه كوي طراز مي گويند
نكته 168 : بدل در جمله كلمه يا كلماتي است كه گروه اسمي قبل از خود را توضيح مي دهد .
پرسش 1 : در مصراع ” من خويشتن اسير كمند نظر شدم “ نقش كلمه ي خويشتن چيست ؟
1) نهاد
2) بدل
3) مسند
4) متمم
پرسش 2 : واژه ي ” بونصر “ در عبارت زير داراي چه نقشي است ؟
”آن روز كه حسنك را بردار كردند استادم بونصر روزه بنگشاد “
1) مفعول
2) نهاد
3) متمم
4) بدل
نكته 169 : مراد از نقش هاي تبعي جمله آن است كه تابع گروه اسمي قبل از خود باشد و برخي از نقش ها ي تبعي عبارتند از :
1- معطوف
2- بدل
3-تكرار
پرسش 1 : با توجه به بيت زير كدام گزينه داراي نقش تبعي تكرار است ؟ بنواخت زخشم بر فلك مشت / آن مشت تويي تو اي دماوند
1) دماوند
2) مشت
3) تو اول در مصراع دوم
4) تو دوم در مصراع دوم
پرسش 2 : كدام نقش تبعي با بقيه متفاوت است ؟
1) احمد و رضا آمدند
2) از احمد ورضا بپرس
3) احمد برادر علي آمد
4) جفت بدحالان وخوش حالان شدم
نكته 170 : هر واژه مي تواند نقش هاي متفاوت داشته باشد .
پرسش 1: دربيت
”توحكيمي ،توعظيمي توكريمي تورحيمي / تونماينده ي فضلي توسزاوار ثنايي“ نقش دستوري كدام واژه با بقيه متفاوت است ؟
1) حكيم
2) كريم
3) رحيم
4) فضل
پرسش2 : در مصراع : ” بگفت از جان شيرينم فزون است “ نقش دستوري ضمير ” م “ چيست ؟
1) مفعول
2) متمم
3) مضاف اليه
4) نهاد
نكته 171 : ضماير مي توانند نقش هاي مختلفي داشته باشند.
پرسش 1: در بيت :” چو عاجز گشت خسرو در جوابش / نيامد بيش پرسيدن صوابش نقش ضمير هاي متصل ” ش“ به ترتيب چيست؟
1) مضاف اليه – مضاف اليه
2) مضاف اليه – متمم
3) متمم – متمم
4) متمم – مضاف اليه
پرسش2 : در دوبيتي زير نقش ضميرهاي متصل ” ت“ به ترتيب چيست ؟
مكن كاري كه بر پاسنگت آيو / جهان با اين فراخي تنگت آيو
چو فردا نامه خوانان نامه خوانند / تورا از نامه خواندن ننگت آيو
1) مضاف اليه – متمم – متمم
2) هر سه مضاف اليه
3) هر سه متمم
4) متمم – متمم – مضاف اليه
نكته 172 : ضماير متصل مي توانند نقش هاي گوناگون داشته باشند .
پرسش 1: در بيت : ” گفت بايد حد زند هشيار مردم مست را / گفت هشياري بيار اينجا كسي هشيار نيست“
واژه ي ”هشيار“ درمصراع دومدر چه نقشي به كار رفته است ؟
1) نهاد
2) صفت
3) مفعول
4) مسند
پرسش2 : در كدام گزينه نقش ضمير متصل ” شان “ با بقيه متفاوت است ؟
1) در برابر كوير از ريشه شان بر مي كنند
2) در تنورشان مي افكنند كه اين سرنوشت مقدر آنهاست
3) در نهادساقه شان يا شاخه شان مي خشكد
4) اين درختان صبور را دوستشان دارند زيراشجاعند
نكته 173 : براي مشخص كردن نقش كلمات ، ابتدا جمله را مرتب مي كنيم و سپس نقش كلمات را تعيين مي كنيم
پرسش 1: در عبارت :” در امام زاده اي كه اهالي معصوم زاده اش مي نامند براي سفيد كاري گچ به كار برده اند “ نقش كلمات مشخص شده به ترتيب چيست ؟
1) متمم – مفعول – مضاف اليه
2) نهاد – مسند – مفعول
3) نهاد – مضاف اليه – مفعول
4) متمم – مفعول – مفعول
پرسش2 : در عبارت : ” آن كس شيخ را گفت خدايت در بهشت كناد “ نقش ضمير متصل ” ت“ چيست ؟
1) مضاف اليه
2) نهاد
3) مفعول
4) متمم
نكته 174 : ضمير متصل ” ش “ و ” م “ مي توانند نقش هاي متفاوتي در جمله بگيرند .
پرسش 1: نقش ضمير ” ش “ در كدام گزينه با بقيه فرق دارد ؟
1) بعد چندي كه گشودش چشم
2) بس كه خونش رفته بود از تن
3) بس كه زهر زخم ها كاريش
4) بي خبر بود و نبود ش اعتنا با خويش
پرسش2 : در مصراع ” كه سوزان شود هر زمانم جگر “ نقش ضمير ” م “ چيست ؟
1) اضافي 2) متممي 3) مفعولي 4) نهادي
نكته 175 : ضمير متصل ” م “ و ضمير متصل ” ش“ مي توانند مفعول و مضاف اليه واقع شوند .
پرسش 1: ”م“ در مصراع ” جهان آفرينم ندارد نگاه “ چه نقشي دارد ؟
1) اضافي
2) متممي
3) نهادي
4) مفعولي
پرسش2 : در كدام گزينه ضمير ” ش “ نقش اضافي دارد ؟
1) بگفتا هر شبش بيني چو مهتاب
2) بگفتا گر به سر يا بيش خشنود
3) بگفتا گركسيش آرد فرا جنگ
4) بگفتا دوستيش از طبع بگذار
نكته 176 : ضمير متصل ” م“ مي تواند مضاف اليه و مفعول واقع شود .
پرسش 1: نقش ضميرهاي ” م“ به ترتيب در بيت زير چيست ؟
” اي آفتاب خوبان مي خوشد اندرونم / يك ساعتم بگنجان در سايه ي عنايت “
1) اضافي – مفعولي
2) مفعولي – اضافي
3) هر دو اضافي
4) هر دو مفعولي
پرسش2 : ” م“ در مصراع ” عشق او بازاندرآوردم به بند “ چه نقشي دارد ؟
1) نهاد
2) مفعول
3) متمم
4) اضافي
نكته 177 : ضماير ” مبهم “ مي توانند نقش هاي مختلفي در جمله بگيرند .
پرسش 1: نقش ” آنچه “ در كدام گزينه متفاوت است ؟
1) آنچه مي خواست پيش او آورد
2) آنچه تقدير بود پيش آمد
3) آنچه ناديده چشمت آن بيني
4) آنچه نشنيده گوشت آن شنوي
پرسش2 : در بيت :
” به دو چشم خون فشانم هله اي نسيم رحمت / كه ز كوي او غباري به من آر توتيا را كدام گزينه نقشي متفاوت با بقيه دارد ؟
1) توتيا
2) كوي
3) من
4) او
نكته 178 : ضمير متصل ” ش“ مي تواند مضاف اليه و مفعول باشد ضمنا ضماير اشاره مي توانند نقش هاي مختلفي در جمله داشته باشند .
پرسش 1: در بيت : ” گفتم ببينمش مگرم درد اشتياق / ساكن شودبديدم و مشتاق تر شدم
”م“ در مگرم و ”ش “ در ببينمش چه نقشي دارند ؟
1) مفعولي - مفعولي
2) مفعولي – اضافي
3) اضافي – مفعولي
4) نهادي – اضافي
پرسش2 : ضماير مبهم و اشاره در بيت زير در كدام نقش دستوري به كار رفته اند ؟
آنچه نشنيده گوشت آن شنوي / وآنچه ناديده چشمت آن بيني
1) نهاد
2) متمم
3) مضاف اليه
4) مفعول
نكته 179 : ضماير اشاره و ضماير متصل مي توانند مفعول و متمم واقع شوند .
پرسش 1: ضماير مبهم و اشاره ي موجود در بيت زير در كدام نقش دستوري به كار رفته اند ؟
آنچه نشنيده گوشت آن شنوي
وآنچه ناديده چشمت آن بيني
1) نهاد
2) متمم
3) مضاف اليه
4) مفعول
پرسش2 : در مصراع :” بياموزمت كيمياي سعادت “ ضمير متصل ” ت“ چه نقشي دارد ؟
1) متممي
2) مفعولي
3) اضافي
4) نهادي
نكته 180 : گاهي ضماير شخصي پيوسته نقش مفعولي دارند
پرسش 1: در كدام گزينه ضمير شخصي پيوسته نقش مفعولي دارد ؟
1) تا كدامش دست گيرد در خطر
2) حمل دعويش بر محال كنند
3) زنهار تا به يك نفسش نشكني به سنگ
4) گرت ز دست برآيد چو نخل باش كريم
پرسش2 : در بيت :
” صبحدم چو كلّه بنددآه دودآساي من / چون شفق در خون نشيند چشم خون پالاي من“ نهاد مصراع دوم در كدام گزينه آمده است؟
1) كلّه
2) شفق
3) من
4) چشم
نكته 181 : اسم و ضمير مي توانند در جمله نقش هاي متفاوتي داشته باشند .
پرسش 1: با توجه به بيت : ” خواب و خورت ز مرتبه ي خويش دور كرد/ آنگه رسي به خويش كه بي خواب و خور شوي “
كدام گزينه نادرست است؟
1) آنگه = قيد
2) بي خواب و خور =مسند
3) ت = متمم
4) خويش اول = مضاف اليه
پرسش2 : ” صبح“ در بيت زير چه نقشي دارد ؟ ” صبح اميد كه بُد معتكف پرده ي غيب / گو برون آي كه كار شب تار آخر شد“
1) مسند
2) مفعول
3) قيد
4)متمم
نكته 182 : اسم مي تواند گاهي در جمله ” نهاد “ و گاهي مفعول واقع شود .
پرسش 1: در بيت :” تامل كنان در خطا و صواب / به از ژاژ خايان حاضر جواب نقش كلمه ي تامل كنان چيست ؟
1) قيد
2) نهاد
3) مسند
4) مفعول
پرسش2 : در بيت : ” ازآتش دل برون فرستم / برقي كه بسوزد آن دهان بند “ كدام گزينه نقش مفعولي دارد ؟
1) برقي
2) آن
3) دل
4) آتش
نكته 183 : اسم مي تواند مسند جمله واقع شود .
پرسش 1: در جمله ي ” نگاه هاي لوكس مردم آسفالت نشين شهر آن را كهكشان مي بينند “ نقش كلمه ي كهكشان چيست ؟
1) مفعول
2) مسند
3) متمم
4) قيد
پرسش2 : با توجه به بيت : ” چرخ ار چه رفيع ، خاك پايت / عقل ار چه بزرگ طفل راهت “ نقش كدام كلمه با بقيه متفاوت است ؟
1) طفل
2) بزرگ
3) پاي
4)رفيع
نكته 184 : در مشخص كردن نقش كلمات به ترتيب دستوري آنها دقت داشته باشيم .
پرسش 1: در بيت : ” سر آن ندارد امشب كه برآيد آفتابي / چه خيالها گذر كردو گذر نكرد خوابي كدام كلمه نهاد نيست ؟
1) خوابي
2) خيال ها
3) امشب
4) آفتابي
پرسش2 : در بيت : ” چوعضوي به درد آورد روزگار / دگر عضوها را نماند قرار كلمه ي عضو به ترتيب چه نقشي دارد ؟
1) نهاد – مفعول
2) مفعول – متمم
3) مفعول – مضاف اليه
4) متمم – مفعول
نكته 185 : مسند مي تواند هم در جمله هاي سه جزئي و هم در جمله هاي چهارجزئي بيايد .
پرسش 1: نقش هيچ در مصراع ” هيچ همچون پوچ عالي نيست “ چيست ؟
1) نهاد
2) قيد
3) مسند
4) متمم
پرسش2 : در بيت : ” زبان مختصر عقلان ببند اندر جهان بر من/ كه تا چون خود نخوانندم حريص و مفسد و رعنا “ كدام كلمه ” مسند “ نيست ؟
1) حريص
2) ”م“
3) مفسد
4) رعنا
نكته 186 : اسم ممكن است در جمله چند نقش داشته باشد
پرسش 1: ” جان “ در بيت : تن زجان و جان ز تن مستور نيست/ ليك كس را ديدِ جان دستور نيست در كدام نقش دستوري نيامده است ؟
1) مفعول
2) متمم
3) نهاد
4) مضاف اليه
پرسش2 : در بيت: ” آن آبروي چو جوي بود رنج و غصه سنگ / سنگش به جاي ماند و آبش زجو رود “ كلمه ” سنگ “ به ترتيب چه نقشي دارد ؟
1) مسند – نهاد
2) مضاف اليه – متمم
3) نهاد – بدل
4) نهاد – مفعول
نكته 187 : ضماير متصل مي توانند مفعول و مضاف اليه واقع شوند .
پرسش 1: دربيت : ” هرچه خواهي در سوادش رنج برد / تيغ صرصرخواهرش حالي سترد ” ش“ در مصراع اول و ” حالي “ در مصراع دوم چه نقشي دارند ؟
1) مضاف اليه – قيد
2) متمم – بدل
3) مفعول – قيد
4) مضاف اليه – مسند
پرسش2 : در بيت : ” زد بانگ كه كيست حاضر امروز/ كز عشق نبوده خاطر افروز نهاد كدام است ؟
1) حاضر
2) بانگ
3) ”كه“ در كيست
4) عشق
نكته 188 : ضماير مشترك مانند ” اسم “ مي توانند نقش هاي متفاوتي داشته باشند .
پرسش 1: نهادهاي عبارت :” هر كس چهل روز خويشتن را براي خدا خالص گرداند چشمه هاي حكمت از قلب او بر زبانش جاري مي شود “ كدام است ؟
1) خويشتن – حكمت
2) خدا – زبان
3) هركس – قلب
4) هركس- چشمه هاي حكمت
پرسش2 : در كدام گزينه ” آتش “ نقش نهادي دارد ؟
1) چو ازكوه آتش به هامون گذشت / خروشيدن آمد ز دشت و ز شهر
2) يكي بي زيان مرد آهنگرم / زشاه آتش آيد همي بر سرم
3) آتش است اين بانگ ناي و نيست باد / هر كه اين آتش ندارد نيست باد
4) يكي دشت با ديدگان پر زخون كه تا او كي آيد ز آتش برون
نكته 189 : براي اينكه بتوانيم آسان تر نقش كلمات را در جمله تعيين كنيم ابتدا ترتيب دستوري آنها را رعايت مي كنيم.
پرسش 1: با توجه به شعر زير نقش دستوري كدام گزينه درست است ؟
” نگران با من استاده سحر – صبح مي خواهد از من – كز مبارك دم او آورم اين قوم به جان باخته را بلكه خبر “
1) نگران = نهاد
2) صبح = نهاد
3) مبارك دم او = نهاد
4) اين قوم به جان باخته = مفعول
پرسش2 : در بيت : ” همان به كزين زشت كردار دل / بشويم كنم چاره ي دل گسل “ نقش دستوري كدام كلمه نادرست است ؟
1) به = مسند
2) دل = نهاد
3) زشت كردار=متمم
4) همان = نهاد
نكته 190 : ضمير متصل ” م “ مي تواند مضاف اليه باشد .
پرسش 1: در بيت : ” گفتم ببينمش مگرم درد اشتياق / ساكن شود بديدم و مشتاق تر شدم ضمير ” م“ در كدام نقش متفاوت است ؟
1) گفتم
2) ببينم
3) مگرم
4) بديدم
پرسش2 : در مصراع :” عمخوارم و اختراست خونخوارم “ نقش ”م“ در ” خونخوارم “ چيست ؟
1) نهاد
2) متمم
3) مفعول
4) مضاف اليه
نكته 191 : گاهي ممكن است ضماير متصل در جاي اصلي خود قرار نگرفته باشند .
پرسش 1: در كدام گزينه ” م“ در جاي اصلي خود قرار نگرفته است ؟
1) نبرّم از تو امّيد اي نگارين
2) بگذار تا بگريم چون ابر در بهاران
3) زمانه دست تو دادم كليد
4) چندت كنم حكايت شرح اين اين قَدَركفايت
پرسش2 : در مصراع ” بشد تيز رهّام با خود وگبر “ ” رهّام “ چه نقشي دارد ؟
1) نهاد
2) مسند
3) بدل
4) متمم
نكته 192 : ضمير متصل ” ش“ مي تواند مفعول و مضاف اليه واقع شود . ضمنا در جمله ي مركب جمله اي كه پس از پيوند .......ساز مي آيد جمله پيرو ( وابسته ) ناميده مي شود .
پرسش 1: ” ش“ در كدام گزينه نقش متفاوت دارد ؟
1) بگفتا گر به سريا بيش خشنود
2) بگفتا گر كسيش آرد فراچنگ
3) گرم و خونين به منش باز آري
4) تا رفتنش ببينم و گفتنش بشنوم
پرسش2 : در جمله ي مركب ” اسفنديار خوب مي دانست كه رستم سزاوار بند نيست “ نقش جمله ي پيرو ( رستم سزاوار نيست ) چيست ؟
1) مفعول
2) نهاد
3) مضاف اليه
4) متمم
نكته 193 : ضمير متصل ” ت “ مي تواند مفعول و مضاف اليه واقع شود .
پرسش 1: نقش ضمير ”ت“ در كدام مصراع با بقيه فرق دارد ؟
1) سركش مشو كه چون شمع از غيرتت بسوزد
2) هر كه شدت حلقه ي در زود برد حقّه ي زر
3) وگر نه كه پايت همي گور جست
4) سرت زآسمان بگذرد در شكوه
پرسش2 : ”ت“ در كدام مصراع نقش متفاوت دارد ؟
1) تا به جايي رساندت كه يكي
2) هر كه شدت حلقه ي در زود برد حقّه ي زر
3) تا چ
دانلود نمونه سوال امتحان نهایی خرداد 1393 رشته ریاضی(سال سوم متوسطه)